BİR MÜTEFEKKİR KIRK FİKİR CEMİL MERİÇ

Sevgili okuyucular; Bundan tam 100 yıl önce aralık ayının 12‟sinde Hatay ilinin Reyhanlı ilçesinde dünyaya gelmiş olan Türkiyeli bir entelektüelin, Cemil Meriç‟in kim olduğunu günümüz Türkiye‟sindeki yerini ve önemini arayacağımız bu eser için Cemil Meriç adına teşekkür ediyorum. Bu eserin günümüz dünyasının telaşlı gündeminden bir anlığına da olsa bizleri uzaklaştırmasını ve yarının Türkiye‟si ve dünyasını kurma adına durup düşünmenizi sağlayacağını umuyorum. Bu eserin bir şahsın kaderinde bir medeniyetin kaderini okumamıza yardımcı olacağını umuyorum. Bunun için de eserin büyük sorusunu sorarak yazıma başlıyorum: Cemil Meriç kimdir? Zaman itibariyle bir imparatorluktan bir ulus-devlete geçme trajedisini birebir yaşayan bir ailenin çocuğudur. 20 milyon kilometrekare bir imparatorluğun 1/20‟e düşme sürecinde toplumsal olarak yaşanan bütün ekonomik, sosyal ve psikolojik travmaları yaşayan bir ailenin çocuğudur. Bugünkü Yunanistan‟ın o zamanki Osmanlı Devletinin Dimetoka şehrinden, bugünkü Suriye‟nin o zamanki Osmanlı Devletinin Halep vilayetine, memuriyet dolayısıyla ama aslında 1912 Balkan Savaşı dolayısıyla gelmiş bir babanın, bir mahkeme azasının oğludur. Bir imparatorluğun en son kuşağının ferdidir…
Başarısız Sykos-Picot planına rağmen, Halep‟ten İskenderun‟a kadar uzanan bir dikdörtgenin bir dönem Fransa‟ya bırakılan kısmında, bir Fransız mandasında doğmuştur. 2 yaşında iken, 1918‟de babası Antakya‟da mahkeme reisidir ve burayı Fransız askerleri işgal etmiştir. Sonuç; Cemil Meriç T.C. kurulurken T.C.‟ye ait olmayan topraklarda, Osmanlıya ait iken Fransız dominyonu olan coğrafyada doğmuş ve büyümüştür. Reyhaniye Rüştiyesi‟nde, Antakya Sultanisi‟nde ve Fransız etkisindeki Lycee d‟Antioche‟de aldığı eğitim Tanzimat sonrası rüştiye eğitimi ile Osmanlı; Sorbonne diplomalı Türk ve Fransız hocaların etkisiyle laik bir eğitimdir. Dedesinin babası 1001 tane Kur‟an-ı Kerim yazan Dimetoka müftüsü Hafız İdris Efendi, babası hacı olduğu halde Cemil Meriç dini bir eğitim görmemiştir. Kitapla tanışması 4 yaşında olmuştur. Ne zaman okuma yazma öğrendiğini hatırlamamaktadır. Evde gaz lambası ışığında ailesine kitap okuyan bir babası vardır. İlk aldığı kitap 6 yaşında iken ablası ile gittiği bir kitapçıda, ısrarla satın aldırdığı Mehmet Emin Yurdakul‟un Türk Sazı kitabıdır. Küçük Cemil‟in baştan sona 7 yaşında ezberine aldığı Mehmet Emin‟in “kükreyen üslubu” Cemil Meriç‟in üslubunu etkileyen renklerden biri olarak karşımıza çıkacaktır. Cemil Meriç hiç şüphe yok ki XX. yy. Türkiye‟sinin zirvelerinden biridir. Üslubu, imzasıdır. Cemil Meriç bütün dünya kültürlerini kucaklamak isteyen evrensel iştihasını Fransızca ve İngilizcesi ile ülkesine taşımış, yorulma bilmez bir fikir işçisidir. 38 yaşında gözlerini kaybetmiş, 12 cilt tutan külliyatının tamamını gözlerini kaybettikten sonra kaleme almış değil, aldırmıştır… Dünya Engelliler Tarihi açısından zirve bir örnektir. Cemil Meriç‟in kim olduğuna böylece cevap verdikten sonra onun günümüz Türkiye‟sindeki yeri ve önemine kısaca cevap vermeye çalışalım:
Cemil Meriç, muhteşem bir maziyi, daha muhteşem bir istikbale bağlayan bir kelime ve bir sevgi köprüsü olmak isteyen bir insandır. “Düşüncenin gökkuşağı”nı bütün renkleriyle sevmiş ve sevdirmiştir. Onun için ebediyet “Sümüklü böceğin duvardaki ayak
izleri”dir. Ama doğumunun 100. yılında 50. baskıya kadar gelen eserlerine Türkiye‟nin gösterdiği saygı, onun milyonlara ulaşan okuyucu kitlesi ile Türkiye‟de bir düşünce aristokrasisi oluşturmuş olduğunun ispatıdır. Kendine biçtiği görev bir devrin şuuru olmak, bütün hakikatleri yoklamak, bütün yalanların maskesini sıyırmak, kalabalığa doğru yolu göstermektir. Dünya kültürünü kendi ülkesine taşıyan ve „Türk irfanı‟nı dünya kültürü ile barıştırmak isteyen bir şahsiyettir. Batı‟nın ışıltısı ile gözleri kamaşanların önüne, aynı derecede aydınlık bir başka tarihin ve coğrafyanın haritasını koyan kişidir. Tekilci ve sömürgeci olmayan Ümran‟dan, Batı merkezci uygarlığa koşan susuz ve yorgun kuşakları, tek boyutlu kültürden çok katmanlı irfana dönmeye davet etmiş; onların önce kendilerini sonra birbirlerini sevmelerini istemiştir. Bir fikir ve ruh eliti oluşturan Cemil Meriç okurlarını tanımak, bugünün Türkiye‟si için en az Cemil Meriç okumak kadar önem taşımaktadır. Cemil Meriç kendi içine kapanarak sönen ve solan bir Türkiye‟nin değil, kendi dışına açılarak parlayan ve canlanan bir beşeriyetin de ortak sevdalarından biri olmaya adaydır. Cemil Meriç „Türk irfanı‟nın dünyaya gönderdiği bir kültür elçisidir. Bu açıdan eserlerinin İngilizceye, Fransızcaya ve Arapçaya tercüme edilmesi sadece Türkiye için değil; İslam dünyası ve bütün beşeriyet açısından da büyük önem taşımaktadır. Meriç sadece Avrupa kültürünün değil, Doğu irfanının da Türkiye‟deki fahri büyük elçisidir. Çıkarlar üzerine kurulu bir Avrupa Birliği‟ni elinin tersi ile geçen asrın barut kokan karanlıklarına iterek çıkarcı sevgiler ve ortak değerler üzerine kurulu bir Avrupa ya da dünya birliğini XXI. yüzyılın dünya gündemine oturtan Cemil Meriç‟e sadece Türk irfanına değil XXI. yüzyıl dünyasının başka kültürlerine de kazandırdığı hassasiyet ve hayatiyet için de teşekkür ediyor ve hepinize bu eser için Cemil Meriç‟in selam ve teşekkürlerini iletiyorum… 40‟lar kulübüne 40‟lara karışarak Cemil Meriç ile buluştukları için teşekkürle… Prof. Dr. Ümit MERİÇ

İÇİNDEKİLER
Afife Rana Dündar / Ben Diğer Masalardan Değilim! ● 1
Ahmet Kavurmacıoğlu / Cemil Meriç ● 4
Aybetül Karatepe / Bir Ruh Üç Mevsim ● 11
Ayşe Özlevent / Hüseyin Cemil Meriç ● 14
Ayşegül Büyükçapar / Bir Çağın Vicdanı: Cemil Meriç Eserleri ve Edebiyat Üzerine Düşüncelerine Bir Bakış ● 20
Ayşenur Kapti / Meriç‟çe ABC ● 25
Betül Demirel / Happy And ● 27
Cemal Arısoy / Cemil Meriç‟in Hayatından ve Düşünce Yapıtaşlarından Kesitler ● 30
Çetin Kar / Cemil Meriç‟in Edebiyatı Görüşleri ● 34
Ebru Altay / Hayatımızın Bereketi Meriç ● 35
Eda Erbu / Cemil Meriç Olmak ● 37
Enes Akkoyun / Namuslulardan Bir Münevver ● 40
Fadime Çetinkaya / Kelimeler ve Cemil Meriç ● 46
Fadime Ünal / Entelektüel Bir Otobiyografi ● 48
Fatma Orgel / Bu Ülke‟de Tanıştığım Cemil Meriç ● 55
Fatmanur Akkaplan / Cemil Meriç‟in Gölgesinde ● 61
Hanife Palta / Fikrin Üstadı: Cemil Meriç ● 63
İpek Yapıcı / Bir Düşünce Adamı: Cemil Meriç ● 67
Katre / Gölgesinde Tarihi Bulduğumuz Ayna: Cemil Meriç ● 73
Kevser Yayla / Filhakika ● 75
Kübra Yelek / Cemil Meriç ● 80
Kübra Yeter / Güzel Adam.. Dertli ve Derin Gönlün Feraha Ersin.. ● 86
Menekşe Özkaya / Münzevi ve Mütecessis Bir Fikir İşçisi ● 90
Mustafa Çay / Bu Ülkede Cemil Meriç ● 93
Nurettin Adrin / Cemil Meriç ve “Bu Ülke” Eseri ● 100
Nutullah Kılıç / Âraf‟ta Cemil Meriç‟ten Suretler ● 109
Onur Güsan / Karanlıklarda Bir Aydın ● 112
Pınar Önalan / Her Bakış Bir Busedir ● 117
Rabia Nur Ulu / Hayata Akan Renk ● 121
Sema Kaloğlu / İrfanın Ergenekon‟u ● 129
Sena Nur Doğan / Batmayan Güneş “Cemil Meriç” ● 132
Serra Nur Akın / Cemil Meriç ● 142
Sibel Ergin / Kırk Kelamda Cemil Meriç ● 145
Sinem İncebacak / Gören Âmâ ● 149
Şeyma Işıkcık / Cemil Meriç‟in Kadın Ruhuna Bakışı ● 153
Vildan Biçer / Türk Edebiyatının Müferrih Ruhu: Cemil Meriç ● 164
Yunus Ebrar Beşinci / Cemil Meriç Olmak, Darbeye Karşı Durmaktır ● 166
Yusuf Bilâl Aydeniz / Kehkeşana Tırmanmış Bir Mütefekkir: Cemil Meriç ● 172
Zeynep Baloğlu / Fikir İşçisi ● 175
Zeynep Öyün / Övgüyü Hak Eden Zat ● 179
Kaynakça ● 181